Heel Holland….Tolkt !

Heel Holland Bakt kent sinds 2019 niet alleen meesterbakkers, maar ook een meestertolk! WIEKE ROMIJNDERS (24) heeft in maart 2018 de eerste module van het Ethisch Drieluik gevolgd. Tot mijn verrassing zie ik haar een aantal maanden later vrolijk en onbevangen, maar toch ook heel bewust, aan het werk tussen allerlei bakkers in een witte tent. Suiker, boter, eieren, marsepein, chocola, kerstlichtjes, gelatine maar ook gebarentaal is een van de ingrediënten waardoor de taarten in hoog tempo in elkaar gezet kunnen worden. Terwijl ik op de bank hang, kijk ik geboeid naar de meest creatieve spektakelstukken. Ik wil zo graag ook in Wiekes hoofd kunnen kijken! Wat zijn haar overwegingen geweest vooraf, tijdens en na de tolkopdracht? De manier waarop zij in haar werk ondersteunend is aan de olijke, charmante Cas, maakt mij nieuwsgierig naar de uitwerking van het Ethisch Drieluik bij Heel Holland Bakt.

Opdracht aangenomen via Prikbord

“De opdracht stond op het prikbord van Tolknet. Ik ben dus niet persoonlijk benaderd. Ik kende Cas al wel, want ik had al eerder voor hem geschrijftolkt. Op het prikbord las ik ‘Auditie van Heel Holland Bakt’. Omdat ik werkelijk de grootste fan ben van dat programma, kostte het me nog geen paar seconden om met een muisklik mijn interessemelding te tonen. Natuurlijk was ik niet de enige tolk die reageerde. Ik vroeg Cas later dan ook: “wat maakte dat je mij meenam naar de audities?” Hij legde uit dat het voor hem belangrijk is om een gezellige tijd te hebben met een tolk. Hij kon me goed volgen, voelde dat er een klik was en dat we het beiden belangrijk vinden om open te kunnen communiceren in de samenwerking. Ik heb dus aanvankelijk geen ja gezegd tegen de hele rollercoaster; alleen maar tegen die ene opdracht.”

Wat vraagt het tolken van een auditie met 500 bakkers van je?

De eerste auditiedag, die ook is uitgezonden, was een dag met veel chaos. Alles moest erg snel en de productie had nog geen ervaring met de inzet van een tolk, waardoor het niet duidelijk was waar ik kon staan of zitten. Ik kwam op een vrij onhandige plek te zetten, best prominent in beeld. Achteraf dacht ik: “dat had niet gehoeven”. Bij die eerste auditie liet ik eigenlijk over me heen walsen. Ik wilde niet dat Cas in een verkeerd daglicht zou komen te staan doordat ik in de weerstand ging. Op dat moment heb ik er dus bewust voor gekozen om met de situatie mee te bewegen. Ik bewoog mee met de snelheid van handelen van de regisseur en productie, zodat ik andere processen niet zou verstoren. Achteraf denk ik dat als ik vanaf het begin heel stevig zou zijn geweest in m’n uitspraken, mensen me misschien ‘lastig’ hadden kunnen vinden en dat het dan heel ingewikkeld had kunnen worden dat een van de bakkers een tolk mee had genomen.”

Hoe heb je je keuzes in de opnamesessies na de auditie aangepakt?

“Doordat de communicatie met de mensen van de productie bij de eerste tolkopdracht wat rommelig verliep, had ik innerlijk besloten: ‘dit wil ik niet meer’. Ik heb tegen mezelf gezegd: ‘Als ik in de tent kom, wil ik wél goede afspraken maken met iedereen en een goede plek kunnen innemen’. Dat wilde ik doen om mezelf te beschermen, Cas te beschermen en het programma te beschermen omdat ik weet dat HHB een goed bekeken programma is. Er waren zo’n vier tot vijf rondes voordat je in de tent kwam. Daardoor groeiden Cas en ik in onze samenwerking op een hele ontspannen manier met elkaar mee. Ik nam me voor om alles wat ik na die eerste auditiedag zou doen, dat ik daar vantevoren over na wilde kunnen denken. En als dat niet mogelijk was, dan wilde ik er achteraf op terug kunnen komen. Dat is natuurlijk het mooie van televisie: het kan altijd opnieuw!”

Kun je een voorbeeld noemen van jullie samenwerking?

“Ik moest wat afspraken ondertekenen over zwijgplicht, portretrecht, en dat soort dingen. Tolken tussen de bakkers vraagt naast de tolkencode immers om een specifiek recept :-) . In die afspraken stond bijvoorbeeld dat ik deelnam aan HHB. Daar wilde ik niet voor tekenen. Mijn rol was anders en dat wilde ik ook zwart op wit hebben. Cas en ik hebben wat andere afspraken voorgesteld. Die veranderingen hebben meegewerkt in het zichtbaar maken van mijn functie. Voor de andere kandidaten en voor de productie leek het misschien alsof wij bondgenoten waren, maar ik zou dat benoemen als ‘goede samenwerking’. De opnames waren steeds een heel weekend. Vooraf gingen we dan samen zitten om de recepten door te lezen, gebaren af te stemmen, uit te spreken wat we van elkaar verwachtten. De communicatie was heel open.”

Als kijker vond ik dat jullie een goede match waren qua onbevangenheid. Dit was een typisch voorbeeld van: de juiste tolk op de juiste plek, zou ik zeggen. Hoe heb je dat zelf beleefd?

We zijn bijna even oud, dat speelt denk ik mee in hoe we elkaars humor en belevingswereld begrijpen. Een van m’n eerste vragen aan Cas: waarom heb je mij nou gekozen? Ik ben niet de tolk met de meeste ervaring (2,5 jaar). Hij was op zoek naar iemand die spontaan is en die kan meebewegen met zijn gezelligheid. Eén gebaar heb ik het hele seizoen verkeerd gebaard. Daar kan ik dan enorm van balen. Voor Cas bleken die details dus niet doorslaggevend in de samenwerking; hij snapte immers toch wel wat ik bedoelde. Ik ben nog steeds niet de beste, meest accurate, snelste tolk. Het talige moet goed zijn, anders heeft iemand er niets aan, dat staat buiten kijf. Maar in het algemeen ben ik er wel van overtuigd dat je niet de beste tolk hoeft te zijn, maar wel de beste tolk in die specifieke situatie.

Is er iets uit het Ethisch Drieluik dat jou geholpen heeft bij het tolken van deze serie opdrachten?

“Ik denk wel regelmatig terug aan de eerste module van het Ethisch Drieluik en dat vind ik wel heel waardevol. Een van de gedachten die ik aan de nascholing heb overgehouden is: als ik mijn keus bespreekbaar maak, vooraf of achteraf, dan zijn er eigenlijk geen foute keuzes. Wat ook meegespeeld heeft is dat ik bij module A heb stilgestaan bij mijn eigen waarden: “Wat zijn je waarden in welke situatie en hoe ga je daarmee om?” Gelijkwaardigheid, transparantie, menselijkheid en autonomie zijn voor mij belangrijke professionele waarden. Bij HHB wilde ik serieus worden genomen als tolk, ik wilde overal afspraken over kunnen maken, ik wilde dat iedereen wist wat er zich in mijn hoofd afspeelde op het gebied van tolkkeuzes. Ik wilde niet dat ze dachten: ‘die mevrouw op de stoel”. Ik wilde liever een beeld neerzetten van: ‘Ik en gewoon Wieke en ik ben ook tolk’. Autonomie van de klant is voor mij ook belangrijk. Dat Cas niet anders behandeld zou worden doordat ik er bij was. Ik heb dus ook veel geleerd over mezelf. En daar heeft de nascholing ook echt bij geholpen.”

Hoe was het om jezelf terug te zien op televisie?

"Alles wat ik deed vond ik op het moment zelf bagger. Als ik het later terug zag op tv, vond ik het wel meevallen. Ik zei tegen mezelf: “zelf ben je altijd het meest kritisch, Wieke, even loslaten…” Ik vond het spannend, maar ook wel heel leuk om mezelf op televisie terug te zien. Alle positieve reacties uit mijn omgeving maakten het extra leuk!"

“Een tolk mag geen invloed hebben” zeggen sommigen. Hoe sta jij daar in?

"Als mens heb je altijd invloed op de situatie. Ook al doe je niks, al zit je alleen maar in een hoekje, met je ogen en oren dicht, dan nóg heb je invloed. Ik heb tijdens deze tolkopdrachten geleerd om voor mezelf op te komen. Ik heb gemerkt dat regisseurs een bepaald plaatje in hun hoofd hebben en daarin vrij rigide kunnen zijn. Als een tolk zegt: “dit zie ik liever anders” dan wordt er over je heen gelopen. Het is belangrijk om duidelijk te zeggen: “hier ben ik het dus niet mee eens.” Dat heb ik geleerd door trial en error. Het mooie was dat de regisseur daar wel in mee ging. Als André van Duijn mij betrok in zijn dialoog bijvoorbeeld, of een arm om me heen sloeg, en ik daar achteraf geen goed gevoel over had: dan was er een afspraak gemaakt dat ik dat meteen mocht melden bij de productie en dan zouden ze die fragmenten uit de montage halen. Die samenwerking was heel prettig."

Wat mij verrast in jouw manier van vertellen over je de keuzes die je gemaakt heb, is dat je je erg bewust bent van je eigen grenzen. Je lijkt in het moment zelf te kunnen voelen wat je wel of niet wilt. Je weet daar woorden aan te geven en vervolgens zorg je dat die woorden bij de juiste persoon terecht komen. In sjieke bewoordingen kun je zeggen dat jouw denken, willen, voelen en handelen als professional, geïntegreerd is. Soms kies je er voor om dingen maar even te laten gebeuren omdat op dat moment al ziet dat je er achteraf nog op terug kunt komen. Ik zou die afwegingen niet in het moment zelf hebben kunnen maken toen ik nog maar 2,5 jaar tolkte. Ik luister met veel bewondering naar je. Wat ik aanzag als ‘onbevangenheid’ blijkt in jouw hoofd een opvallend reflectieve houding te zijn.

“Ik ben wel heel bewust bezig met houding. Ik heb al aardig wat nascholingen gevolgd en intervisie en ik vind het ook leuk om daar mee bezig te zijn. Bij het Ethisch Drieluik hadden we het over de ‘controls’ (van het Demand Control Schema): de reactiemogelijkheden die je hebt als tolk, ook als je klaar bent met je tolkopdracht. Ik heb alles wat ik daarvan onthouden heb wel gedaan, na HHB: ik heb situaties nabesproken, zelf gereflecteerd, feedback gegeven en ontvangen."

Voor alle collega’s die ook wel rode ovenwanten zouden willen krijgen, natuurlijk nog een laatste knagende vraag: Hoe word je een meestertolk?

“In mijn hoofd zit vaak één woord: transparantie. Als ik ergens tegen aan loop, dan zeg ik het liefst meteen “ik vind dit niet fijn”. Als je datgene waar je een raar gevoel over hebt tegen iedereen vertelt, is het niet alleen meer van jou, maar is het van iedereen. Met ‘iedereen’ bedoel ik dan zowel dove als horende klanten. Ik beschouw mezelf absoluut niet als meestertolk. Ja, toevallig bij HHB, omdat ik immers de enige tolk was, maar ik ben me er bewust van dat ik heel veel fijne en goede collega’s heb die veel vaardiger zijn dan ik."